Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Klinik Psikoloğu Zeynep Betül Alp, besinlerin zihinsel işlevler üzerindeki etkisinin çoğu zaman geçici bir uyanıklık hissiyle sınırlı kaldığını belirterek, bilişsel performansın çok boyutlu bir süreç olduğunun altını çizdi.
“Beslenme tek başına belirleyici değil”
Beslenme ve içecek tercihlerinin bilişsel işlevleri tek başına belirlemediğini ifade eden Alp, “Bu tür faktörler daha çok beynin çalıştığı fizyolojik zemini etkiler. Kan şekeri dengesi, sıvı alımı ve uyarılma düzeyi; dikkat ve zihinsel sürdürülebilirlik üzerinde dolaylı rol oynar.” dedi. Alp, sağlıklı bireylerde tek bir içeceğin hafıza ya da üst düzey bilişsel işlevleri kalıcı biçimde güçlendirmesinin beklenmemesi gerektiğini vurguladı.
‘Zihni keskinleştirme’ algısı çoğu zaman geçici
“Zihni keskinleştirme” ifadesinin bilimsel bir kavramdan çok gündelik bir betimleme olduğunu söyleyen Alp, bu tür etkilerin nörobilimsel açıdan genellikle dikkat sistemlerinde geçici bir uyanıklık artışı ile sınırlı kaldığını ifade etti. Kişinin kendini daha açık hissetmesinin, her zaman ölçülebilir bir performans artışı anlamına gelmeyebileceğini belirtti.
Pancar suyu örneği: Etki dolaylı ve sınırlı
Son dönemde gündeme gelen pancar suyunun zihinsel performansla ilişkilendirilmesine de değinen Alp, bu ilişkinin doğrudan bilişsel süreçlerden ziyade fizyolojik mekanizmalar üzerinden değerlendirildiğini söyledi. Pancar suyunun damar genişlemesini destekleyerek beyin kan akışını dolaylı biçimde etkileyebileceğini aktaran Alp, “Bu durum bilişsel işlevlerin otomatik olarak güçlendiği anlamına gelmez. Bildirilen ‘zihinsel açılma’ hissi çoğu zaman öznel bir deneyimi yansıtır.” dedi.
“Gerçek bilişsel güçlenme öğrenmeyle olur”
Kısa süreli dikkat artışlarının kalıcı olmadığını vurgulayan Alp, gerçek bilişsel güçlenmenin öğrenme, tekrar ve nöroplastisite süreçleriyle mümkün olduğunu ifade etti. Aşırı uyarılmanın her bireyde aynı etkiyi göstermediğini belirten Alp, özellikle kaygı bozukluğu ve dikkat düzenleme güçlüğü yaşayan kişilerde odaklanmayı zorlaştırabileceğine dikkat çekti.
Zihinsel berraklık için temel üçlü: Uyku, stres, denge
Zihinsel berraklığı destekleyen en temel unsurların düzenli uyku, stres yönetimi ve dikkat yükünün dengelenmesi olduğunu vurgulayan Alp, “Uyku sürekliliği, bellek ve yürütücü işlevler için belirleyicidir.” dedi. Günlük rutinler, fiziksel hareket ve zihinsel molaların da bilişsel verimliliği desteklediğini ifade eden Alp, kısa vadeli çözümler yerine sürdürülebilir alışkanlıkların önemine dikkat çekti.
“Bilişsel verimlilik çoğu zaman dışsal bir destekten çok, içsel düzenlemeyle ilişkilidir.” diyen Alp, zihinsel performansı artırmak isteyen bireylerin öncelikle kendi zihinsel ritimlerini tanımaları gerektiğini sözlerine ekledi.