Esnafların son yıllarda artan oranlarda iflas etmesinin temel nedenleri, Türkiye ekonomisindeki yapısal sorunlar, yüksek enflasyon ve piyasadaki belirsizliklerle doğrudan ilişkili.
Konkordatotakip.com sitesinin verilerine göre, 2023’te konkordatoda kesin mühlet kararı verilen dosya sayısı 353, geçici mühlet kararı 419, iflas kararı 65’ti. Geçici mühlet kararları 2024’te 1.723’e, kesin mühlet kararı 827’ye, iflas kararları da 132’ye çıktı. 2025’in ilk 7 ayında geçici mühlet kararları 1.617, kesin mühlet kararı 961, iflas kararı 126 oldu. Geçici mühlet kararı verilen dosya sayısı 2023’ten itibaren yüzde 821’lik artışla 3.859’a, kesin mühlet kararları yüzde 506’lık artışla 2.141’e, iflas kararları ise yüzde 396’lık artışla 323’e çıktı.
2023–2025 dönemine baktığımızda, esnafın neden ayakta kalamadığını şu şekilde açıklayabiliriz.
1. Yüksek Enflasyon ve Maliyet Artışları
Girdi maliyetleri (ürün, elektrik, doğalgaz, kira, SGK primleri vs.) hızla artmakta.
Esnaf bu artışları müşteriye tam olarak yansıtamıyor, çünkü alım gücü düşmüş durumda.
Dolayısıyla kâr marjı eriyor, zararına satış yapmak zorunda kalan esnaf kepenk indiriyor.
2. Vergi ve Borç Yükü
SGK primleri, BAĞ-KUR, gelir vergisi gibi kalemlerde ciddi artışlar yaşandı.
Borcunu ödeyemeyen esnaf krediye ulaşamıyor, çoğu zaman faiz sarmalına giriyor.
Bankaların kredi faiz oranlarının %60–70’e kadar çıkması, borç döndürmeyi imkânsız hale getiriyor.
3. Zincir Market ve AVM Rekabeti
Mahalle bakkalı, kasabı, tuhafiye gibi küçük işletmeler; büyük zincir mağazalarla fiyat rekabeti yapamıyor.
Marketlerin hem vergi avantajı, hem büyük alım gücü küçük esnafı piyasanın dışına itiyor.
Esnaf “yan yana beş market açıldı, bizde siftah yok” diyor.
4. Düşen Tüketici Alım Gücü
Asgari ücretin ve maaşların enflasyon karşısında erimesiyle insanlar zorunlu olmayan harcamaları kısıyor.
Küçük esnafın müşteri sayısı ve cirosu ciddi şekilde düşüyor.
Bazı işletmeler gün boyunca hiç satış yapamadan kapatıyor.
5. Ekonomik Belirsizlik ve Güvensizlik
Fiyatların sabitlenememesi, maliyet hesaplarının yapılamamasına neden oluyor.
“Bugün sattığımızı yarın yerine koyamıyoruz” diyen esnaf, stok tutamıyor, plan yapamıyor.
Güvensiz ortam nedeniyle yeni yatırım yapılmıyor, mevcut işletmeler ya küçülüyor ya da kapanıyor.
6. Politikalar ve Destek Eksikliği
Esnaf, devletin yeterli destek vermediğini söylüyor.
“Büyük işletmelere vergi affı, bize denetim” eleştirisi sıkça duyuluyor.
Can suyu kredilerinin sınırlı olması ya da yüksek faizli sunulması, iflasları engelleyemiyor.
Sonuç: Esnaf İflasları, Ekonominin Nabzıdır
Esnaf; halkın alım gücünü, maliyetlerin sürdürülebilirliğini ve piyasanın dengesini en önce hisseden kesimdir.
2023-2025 arasında artan esnaf iflasları, ekonomideki daralmanın, güvensizliğin ve gelir adaletsizliğinin en görünür sonucudur.